Nosema Hastalığı ve Tedavisi
Arılarda Nosema Hastalığı Nedir?
Nosema, apis adı verilen mikroorganizmanın neden olduğu bir hastalıktır. 1909 yılında Alman bilim adamı Enoch Zander tarafından tanımlanmıştır.
Nosema apis, bal arılarının erişkinlerinde hastalık yapmaktadır. Ergin arıların sindirim sistemi yoluyla hücreye giren sporlar çoğalarak damarları patlatır ve hastalık yaparlar.
Hastalık işçi arıların ömrünü kısaltır ve veriminin azalmasına neden olur.
Hastalık, daha çok işçi arılarda görülmektedir. Ancak ana arı ve erkek arılarda bu hastalıktan etkilenirler . Hastalık durumunda ana arının verimi düşer.
Rutubetli yerlerde ve genellikle rutubetin çok olduğu ilkbahar mevsiminde ve üreme döneminde sıkça görülür.
Varroa ile enfekte olan kolonilerin nosemaya yakalanma oranı daha yüksektir.
Havaların uzun süre yağışlı, soğuk sürmesi halinde arılar kovan içinde kalmaktadır. Dolayısıyla kovan dışına dışkılarına bırakamayan arılar kovan içine dışkılarlar. Bu durumda kovan içinde N. apis sporları aşırı artar. Böylece hastalık ortaya çıkar.
İklim şartlarının iyi gittiği yıllarda hastalık oranı düşmektedir
Parazit her tür hava şartlarında yaşayabilir. Spor arı dışkısında 2 yıl , balda ve ölü arı da 1 yıl , toprakta ise 44 - 71 gün canlı kalabilir.
Hastalığa yakalanmış kolonilerde davranış değişimi ve hızla yaşlanma görünür .
Nosemaya yakalanmış arılar dışarı pisliği taşıyamadıkları için, dışkılarını çerçeve ve peteklerin üzerine bırakırlar.
Nosemanın Bulaşma ve Yayılış Nedenleri
Aşırı nem
Yetersiz havalandırma
Yetersiz beslenme.
Bulaşı olan arılı ve ballı çerçevelerin aktarılması
Koloni kontrolleri sırasında ergin arıların ezilmesi,
Bal arılarının beslenme şartlarına yeteri kadar dikkat edilmediğinde nosema hastalığı ortaya çıkmaktadır.
Polen ihtiyacının artması nosema hastalığını şiddetlenmektedir.
Ezilen arıların dışarı atılması esnasında sağlıklı arıların sporlarla teması vb.
Nosemanın Belirtileri
Huzursuz ve düzensiz davranışlar
Zamansız ve isteksiz uçuşlar.
Yerde gezinme ve sürünmeler
Refleks ve savunma gücü kaybı
Kovanın önünde yürüyen/sürünen uçamayan arılar.
Uçamama, karnın şişmesi ve sokma refleksinin kaybolması
Bu belirtiler bazen açlık, felç veya ilaç zehirlenmeleri ile karıştırılabilir.
Nosema Hastalığının Tedavisi
İyi bakım ve besleme.
Arıyı sıkıştırma ve güçlü tutma
Nosema apis sporları 49˚C ısıda 24 saatte ölmektedir. Bu uygulamanın yapıldığı ekipman ve peteklerle, ısı uygulaması yapılmayanlara oranla daha çok bal elde edilmektedir. Çünkü peteklerdeki sporlar öldüğünden hastalık yok olmaktadır.
Nosema ile İlaçlı Mücadele
Tedavisinde genellikle fumagillin içeren ilaçlar kullanılmaktadır. Fumagillin şuruba katılarak kullanılır.
Sonbaharda şurupla fumagillin verildiğinde kış süresince kovan içinde nosema üremesini önlemektedir.
1 kısım su / 1 kısım şeker olarak hazırlanan şuruba fumagillin katılır. Bu işlem yapılırken, su öncelikle kaynatılmalı, ocaktan indirildikten sonra şeker katılmalı, karıştırılarak şeker eritilmelidir. Şurup ılındıktan sonra 1 litre şerbete 20 mg fumagillin gelecek şekilde ilaç ilave edilmelidir. Bir kez verilmesi yeterlidir uçamayan arılar olursa 2 hafta tekrarlanmalıdır
Arılı koloniler ile arıcılık da kullanılan alet-ekipman ve boş kovanlar mutlaka fumige (% 80 asetik asit) edilmelidir.
Nosema bulaşmasını önlemek için petekler değiştirilmelidir. Asetik asit buharında N. apis sporları ölmektedir. Asetik asitin % 60-90’lık solüsyonundan her bir kovan için 60-70 ml miktarında kullanılmaktadır. Petekler kapalı bir bölmede en az 1 hafta süreyle tutulmaktadır. Yeterince havalandırıldıktan sonra tekrar kullanılmaktadır
Ilıman bölgelerde nosema hastalığı kontrol altında tutulmalıdır. Kontrol için iyi arıcılık düzenlemeleri, bal mumunun yenilenmesini, peteğin buhara tutulması, ısı uygulaması yapılması ve fumagillin kullanılması gerekmektedir. Bunların yapılması ile nosema hastalığının zararlı etkisinden korunmak mümkün olmaktadır.